La medicina árabe medieval

  1. Fernando María Girón Irueste 1
  1. 1 Universidad de Granada
    info

    Universidad de Granada

    Granada, España

    ROR https://ror.org/04njjy449

Revista:
Panace@: Revista de Medicina, Lenguaje y Traducción

ISSN: 1537-1964

Año de publicación: 2019

Volumen: 20

Número: 50

Páginas: 56-76

Tipo: Artículo

Otras publicaciones en: Panace@: Revista de Medicina, Lenguaje y Traducción

Resumen

La medicina árabe medieval se fue configurando a lo largo de los siglos IX a XV a base de desarrollar saberes procedentes del mundo clásico grecohelenístico y también de otras medicinas. Para ello, fue necesario un complicado proceso de traducciones en el que intervinieron sabios de distintas confesiones. En la época de mayor esplendor de la medicina árabe, siglos XI al XIII, sus sabios escribieron tratados de gran importancia que, por un lado, sirvieron para el uso del propio mundo árabe y, por otro, tras ser traducidos al latín, cimentaron las medicinas escolástica y renacentista. Entre ellos, destacamos la labor de Abulcasis, Rhaces, Avicena, Avenzoar y Averroes. Se completa este estudio con una visión sobre la enseñanza y ejercicio médicos, así como la repercusión de la medicina árabe en el resto del mundo medieval y en el renacentista.

Referencias bibliográficas

  • ´Abd al-Malik Ibn Ḥabīb (1992): Muḫtaṣār fī l-ṭibb: Compendio de medicina. Introducción, edición crítica y traducción de Camilo Álvarez de Morales y Fernando Girón Irueste. Madrid: csic. Instituto de Cooperación con el Mundo Árabe.
  • Abū al-Qāsim Ḫalaf ibn ´Abbās al-Zahrāwī« (1973): On surgery and instruments. A definitive edition… by M. S. Spink, and G. L. Lewis. London: The Wellcome Institute of the History of Medicine.
  • Abū-l-Walīd Ibn Rušd (2003): El Libro de las generalidades de la medicina [Kitāb al-kullīyyāt fī l-ṭibb]. Traducción de María de la Concepción Vázquez de Benito y Camilo Álvarez Morales. Madrid: Ed. Trota.
  • Abulcasis (1544): Chirurgia. De cauterio cum igne, & Medi- cis acutis, per singulis corporis humani membra. De Sectione, Perforatione, phlebotomia, & Ventosis. De Vulneribus, & extractione saggitarum. De restauratione & curatione dislocatione membrorum. Cum instrumentorum deliniationibus [translata de arabico in latinum per Magistrum Gerardum Cremonensem]. Argent[orati]: apud Io[annem] Schottum. (xxvi febr. 1532).
  • AbÅ« l-á¹¢alt Umayya (2004): Translatio libri albuzale de medicinis simplicibus, en Arnaldi de Villanova Opera medica omnia. Ana Labarta, trad. Barcelona: Publicacions i Edicions de la Universitat.
  • Abū Marwān ´Abd al-Malik Ibn Zuhr (1983): Kitāb al-taysīr fī l-mudāwāt wa-l-tadbīr. Ed. M. al-Ḫurī. Damasco: Dār al-Fikr.
  • Alāl al-Dīn al-Suyūtī (2015): Tratado sobre medicina tradicional islámica. Edición, traducción y notas de Andrés Guijarro. Madrid: Tritemio.
  • Arnaldi de Villanova (1985-2014): Opera medica omnia. Barce- lona: Publicacions i Edicions de la Universitat.
  • Articella, seu Thesaurus operum medicorum antiquorum. Johannitius: Isagoge in libros Tegni seu Artem medicam Galeni, etc. Omnia notata supra … etiamque Hipocra- tes: Liber epidemiorum (latine), cum commento Johannis Alexandrini. Seudo-Hipocrates: De natura fetus (latine), Bartholomaeo Messanensi interprete. Medicinae lex (la- tine), ab Arnoldo de Villa Nova. Iusiurandum (latine), a Petro Paulo Vergerio translatum. Gentlis Fulginas: De divisione librorum Geleni). Venetiis: Hermannus Liechtenstein, 1483.
  • Avenzoar (1490): Abumeron Abenzohar, Liber theycrisi dahalmodana vahaltadabir. Venetiis: J. de Forlivio et Gregorium fratres.
  • Averroes (1482): Colliget… Venetiis: Laurentiun de Valentia. Averroes (1542): Colliget: totam medicinam ingentibus voluminibus ab aliis traditam… complectens… Theizir Abynzoar. [Venetiis]: apud Octavianum Scotum.
  • Avicena (1479a): Canon medicinae (latine), a Gerardo Cremonensi translatus. De viribus cordis (latine), ab Arnaldo de Villa Nova translatum. Patavii: [Johannes Herbort].
  • Avicena (1479b): De viribus cordis … ab Arnaldo de Villa Nova translatum. Patavii: [Johannes Herbort].
  • Avicena (1483): Canon medicinae ab Armengaudo de Montepessulano translata, cum commento Averrois. Venetiis: Petrus Maufer et Nicolaus de Contugo.
  • Avicena (1490-5): Canon medicinae (latine), a Gerardo Cre- monensi translatu, cum commento Gentilis de Fulgineo. De viribus cordis (latine), ab Arnaldo de Villa Nova. (i-v). Cantica de medicina (latine), cum commento Averrois. (vi). Gentilis Fulginas: Quaestiones de febre, de actuatione medicinarum, de ptysi et de maioritate morbi. Tractatus de proportionibus medicinarum. Consilia. Tractatus de hernia. (vii). Venetiis: Baptista de Tortis.
  • Avicena (1501-3): Hic merito inscribi pote[n]s vite liber corp[or] alis Abohali Abynsceni Canonis libros q[ui]nq[ue] … Doc- tores circa textu[m] positi… Gentilis de Fulgineo, Jacobus de Partibus, Vgo Senensis, Dinus Florentinus, Mattheus de Gradi, Thadeusq[ue] Florentinus. Venetiis: Bernardinu[m] Benaliu[m].
  • Avicena (1556): Liber Canonis, De medicinis cordialibus et can- tica iam olim quidem à Gerardo Carmonensi ex arabico sermone in latinum conuersa, postea uerò ab Andrea Alpago… infinitis penè correctionibus ad ueterum exemplarium arabicorum fidem in margine factis…; his accesserunt Auicennae libellus de remouendis nocumentis, quae accidunt in regimine sanitatis; eiusdem tractatus de syrupo acetoso, ab eodem alpago ex arabico in latinum sermonem translati … Basileae: Ioannes Heruagios.
  • Avicena (1658): Abuali Ibn-Tsina qui hactenus perperam dictus est Avicenna Canon medicinae [s. l., s. i.].
  • Chalmeta Gendrón, Pedro (2010): El zoco medieval, contribución al estudio de la historia del mercado. [Almería]: Fundación Ibn Tufayl de Estudios Árabes, D. L.
  • Choulant, Ludwig (1841): Handbuch der Bücherkunde für dir ältere Medicin. Leipzig: Verlag von Leopold Voss.
  • Cruz Hernández, Miguel (1957): Abû-l-Walîd Muhammad ibn Rushd (Averroes). Vida, obra, pensamiento, influencia. 2.ª ed. Córdoba: CajaSur Publicaciones.
  • García, Juan Antonio, Vicente Salvatierra y Fernando Girón (1989): El maristán de Granada, un hospital islámico. Granada: Imprenta Alhambra.
  • García Ballester, Luis (1972): Galeno (c. 130-c. 200 d. de C.): en la sociedad y en la ciencia de su tiempo. Madrid: Guadarrama.
  • García Ballester, Luis y Fernando Girón (1974): «La edición y traducción castellana del Taysir de Avenzoar y el papel de las comunidades judías en su transmisión. Nota previa», Actas del V Congreso Internacional de Filosofía Medieval. Madrid: Editora Nacional, vol. ii, pp. 757-64.
  • García Ballester, Luis (1975): «El ejercicio médico morisco y la sociedad cristiana». Discurso leído el día 25 de enero de 1975 en el acto de su recepción pública en la Real Academia de Medicina de Granada. Granada: Real Academia de Medicina.
  • García Ballester, Luis (2002): «Nuevos valores y nuevas estrategias en medicina», en Historia de la ciencia y de la técnica en la Corona de Castilla, 2 vols. Valladolid: Junta de Castilla y León, Consejería de Educación y Cultura.
  • García Carrero, Pedro (1611). Disputationes medicae super Fen primam Libri primi Auicenae, etiam philosophis valde vtiles… cum indice locupletissimo rerum memorabilium. Compluti: Ex Officina Ioannis Gratiam, apud Viduam.
  • Girón, Fernando (1994a): «Oriente islámico medieval», en Historia de la ciencia y de la técnica. Torrejón de Ardoz, Madrid: Ediciones akal .
  • Girón, Fernando (1994b): «Occidente islámico medieval», en Historia de la ciencia y de la técnica. Torrejón de Ardoz, Madrid: Ediciones akal.
  • Girón, Fernando y Carmen Peña (2008): «La fiebre héctica y su tratamiento en tres autores medievales: al-IsrāʾīlÄ«, Avenzoar y Bernardo de Gordon», en Ciencias de la Naturaleza en al-Andalus. Textos y Estudios, viii. Madrid: csic, pp. 201-234.
  • Guy de Chauliac (1500): Cyrurgia parva. Cyrurgia Albucasis cum cauteriis et aliis instrumentis. Tractatus de oculis Iesu Hali. Tractatus de oculis Canamusali. Venetiis: Bonetum Locatellum.
  • Guy de Chauliac (1585): Chirurgia magna… nunc demum suae primae integritati restituta à Laurentio Iouberto. Lugduni: apud Simphorianum Beraud et Stephanum Michaëlem.
  • Ioanne Fernelio (1594): Medici antiqui Graeci, Latini, atque Arabes qui de febribus scripserunt, summo studio atque labore sione, in lucem editi. Venetiis: apud Robertum Meiettum.
  • Iskandar, A. Z. (1980): «Al-RāzÄ« wa mihnat al-á¹­abbib», al-Masriq, 54.
  • Laín Entralgo, Pedro (1982): La medicina hipocrática. Madrid: Alianza Editorial.
  • Laín Entralgo, Pedro (1983): La relación médico-enfermo. Madrid: Alianza Editorial.
  • Michael Servetus (1553): Christianismi restitutio. Vienne: Balthasar Arnollet.
  • Michaèle Hieronymo Ledesma (1545): Graecarum institutionum compendium à… conscriptum. Valentiae: excudebat Ioannem Mey.
  • Michaèle Hieronymo Ledesma (1546): Valentini medici, De pleuritide commentariolus. Valentiae: Ioannem Mey Flandrum.
  • Michaèle Hieronymo Ledesma (1547): Prima primi canonis Auicenne sectio. Valentino medico & interprete & enarratore. Valentiae: Ioan[nem] Mey Flandrum.
  • Morton, Leslie T. (1976): Medical Bibliography (Garrison and Morton). 3.ª ed. London: The Trinity Press.
  • Pedacio Dioscorides Anazarbeo (1555): Acerca de la materia medicinal y de los venenos mortiferos traduzido de lengua griega en la vulgar castellana & illustrado con claras y substantiales annotationes, y con las figuras de innumeras plantas exquisitas y raras por Andrés de Laguna. Amberes: Juan Latio.
  • Peña, Carmen y Fernando Girón (2006): La prevención de la enfermedad en la España bajomedieval. Granada: Universidad de Granada.
  • Rhaces (1511): Opera parua Abubetri filii Zacharie… conti- nentur sunt Liber ad Almansorem… translatus ex arabi- co in latinum apud… Gerardo Cremonensis… cum ipsius… additionibus; Tractatus de egritudinibus iuncturarum; De morbis puerorum; Aphorismorum eiusdem libri sex; Par- vum antidotarium ipsius… [et al.]. Quibus operibus addit est Constantini Monachi Viaticus. Venundantur. Lugduni: Johannis de Ferrariis al’s de Jolitis ac Vincentii de Protho- nariis.
  • Regimen sanitatis Magnini mediolanensis medici famosissimi attrebatensi episcopo directum: in super opusculÅ« de flebo- thomia editum a perspicacis ingenij viro Magistro Reginaldo de villa nova. Additur quoque Astronomia Hippocratis fa- cile omnium medicorum principis de variis egritudinibus et morbis. Item Secreta Hippocratis. Item Auerrois De venenis. Item quid pro quo apothecariorum nuperrime castigatum accuratissimeque per peritissimum artis medice cultorem magistrum Nicolaum rabby recognitum. Cum nonnullis insuper Auicenne: ac plerumque aliorum auctorum in margine cartharum insertis. [Lugduni]: Jacobum Myt, 1517.
  • Siraisi, Nancy C. (1990): Medieval and Early Renaissance Medicine. An Introduction to Knowledge and Practice. Chicago: University Press.
  • Ullmann, Manfred (1970): Die Medizin im Islam. Leiden: E. J. Brill.
  • Vernet, Juan (1978): La cultura hispanoárabe en Oriente y Occidente. Barcelona: Ariel.